ความปลอดภัยในการทำงานเชื่อมมีความสำคัญอย่างไร
การเชื่อม (Welding) เป็นกระบวนการที่ใช้สำหรับต่อวัสดุ ส่วนใหญ่เป็นโลหะและเทอร์โมพลาสติก โดยให้รวมตัวเข้าด้วยกัน ปกติใช้วิธีทำให้ชิ้นงานหลอมละลาย และการเพิ่มเนื้อโลหะเติมลงไป เมื่อเย็นตัวรอยต่อจะมีความแข็งแรง
การทำงานเชื่อมเหมือนกันแต่สภาพแวดล้อมแตกต่างกันย่อมมีอันตรายที่ต่างกัน เช่น เชื่อมบนพื้นที่มีความชื้นเชื่อมบริเวณที่มีสารเคมีไวไฟหรือเชื่อมใต้น้ำเป็นต้น
1. กฎหมายเกี่ยวกับงานเชื่อม
กฎกระทรวง กำหนดมาตรฐานในการบริหาร จัดการ และดำเนินการด้านความปลอดภัย อาชีวอนามัย และสภาพแวดล้อมในการทำงานเกี่ยวกับเครื่องจักร ปั้นจั่น และหม้อน้ำ พ.ศ. 2564 ได้กำหนดเกี่ยวกับงานเชื่อมไว้ใน หมวด 1 ส่วนที่ 3 เครื่องเชื่อมไฟฟ้าและเครื่องเชื่อมก๊าซ
2. อันตรายจากงานเชื่อม
งานเชื่อม ไม่ว่าจะเป็นงานเชื่อมไฟฟ้าหรืองานเชื่อมด้วยก๊าซ ย่อมมีอันตรายด้วยกันทั้งสิ้น แต่อาจจะมีอันตรายที่แตกต่างกันตามประเภททของเครื่องเชื่อมที่ใช้งาน ซึ่งอันตรายที่ต้องพบเจอสำหรับงานเชื่อมที่เหมือนกัน ได้แก่ ควัน ฟูม แสงจ้า ความร้อน ในขณะเชื่อม และหากเป็นอันตรายจากเครื่องเชื่อมไฟฟ้า อาจทำให้ผู้ปฏิบัติงาน ได้รับอันตรายจากกระแสไฟฟ้าได้ เนื่องจากในขณะที่ปฏิบัติงานนั้น จะมีกระแสไฟฟ้าอยู่ตลอดเวลา จึงต้องทำการตรวจเช็คก่อนการใช้งานอย่างละเอียด เพื่อป้องกันอันตรายจากกระแสไฟฟ้า และหากเป็นเครื่องเชื่อมก๊าซ สิ่งที่ต้องระวังเป็นอย่างมาก คือ การเกิดปรากฏการณ์ไฟย้อนกลับ (Flashback) ซึ่งหากเกิดบริเวณถังก๊าซ จะทำให้เกิดอันตรายและความเสียหายเป็นวงกว้าง อาจทำให้เสียชีวิตได้
ไฟย้อนกลับ (Flashback) คืออะไร
ไฟย้อนกลับ (Flashback) คือ ปรากฏการณ์ที่ไฟย้อนกลับจากหัวเชื่อม (Torch) เข้าสายแก๊สผ่านอุปกรณ์ปรับความดัน (Regulators) ไปยังถังเชื้อเพลิง (Fuel Gas Cylinder) และออกซิเจนไหลตามเข้าไปหรืออกซิเจนอาจจะไหลย้อนเข้าไปก่อนก๊าซจึงไหลตามเข้าไปและทำให้เกิดปรากฏการณ์ดังกล่าวขึ้น
การป้องกันไฟย้อนกลับ
การป้องกันไฟย้อนกลับสามารถทำได้โดยการติดตั้งอุปกรณ์ป้องกันไฟย้อนกลับ (Flashback Arrestors) 4 จุดที่อุปกรณ์เชื่อมก๊าซ ดังนี้
- ทางออกของอุปกรณ์ปรับแรงดันออกซิเจน
- ทางออกของอุปกรณ์ปรับแรงดันก๊าซเชื้อเพลิง
- ด้ามหัวเชื่อมทางด้านที่ต่อกับสายออกซิเจน
- ด้ามหัวเชื่อมทางด้านที่ต่อกับสายก๊าซเชื้อเพลิง
3. ความปลอดภัยในการทำงานเชื่อม
1. ก่อนใช้งานเครื่องเชื่อมไฟฟ้าและเครื่องเชื่อมก๊าซ
- จัดให้มีถังดับเพลิงอยู่บริเวณใกล้เคียง สามารถนำไปใช้ดับเพลิงได้ทันที
- จัดให้มีอุปกรณ์คุ้มครองความปลอดภัยส่วนบุคคล ได้แก่
- ถุงมือหนังหรือถุงมือผ้า
- กระบังหน้าลดแสงหรือแว่นตาลดแสง
- รองเท้านิรภัย
- แผ่นปิดหน้าอกกันประกายไฟ ต้องป้องกันประกายไฟหรือทนความร้อนได้ดี
- อุปกรณ์ป้องกันระบบทางเดินหายใจ
- บริเวณที่ปฏิบัติงาน ต้องไม่มีวัสดุที่ติดไฟง่ายวางอยู่
- จัดให้มีฉากกั้นหรืออุปกรณ์ป้องกันอันตรายอื่นๆ ที่เหมาะสม เพื่อป้องกันอันตรายจากประกายไฟและแสงจ้า
- จัดสถานที่ปฏิบัติงานให้มีแสงสว่างและการระบายอากาศอย่างเหมาะสม
2. การควบคุมในระหว่างการปฏิบัติงานเชื่อม
- ต้องควบคุมดูแลไม่ให้ผู้ไม่เกี่ยวข้องเข้าไปในบริเวณที่มีการทำงานเชื่อมด้วยเครื่องเชื่อมไฟฟ้าหรือเครื่องเชื่อมก๊าซ ซึ่งโดยทั่วไปแล้ว งานเชื่อมจะทำในพื้นที่เฉพาะ เช่น พื้นที่การทำงานของช่าง หรือหากมีความจำเป็นต้องเชื่อมในพื้นที่การผลิต ต้องกั้นแยกพื้นที่ให้ชัดเจน และป้องกันประกายไฟด้วย
- หากใช้เครื่องเชื่อมไฟฟ้าหรือเครื่องเชื่อมก๊าซกับภาชนะบรรจุสารไวไฟ หรือบริเวณที่อาจก่อให้เกิดการระเบิด ไฟไหม้หรือไฟลามจากก๊าซน้ำมัน หรือวัตถุไวไฟอื่น ต้องมีมาตรการด้านความปลอดภัยและควบคุมอย่างเคร่งครัด
3. ความปลอดภัยในการทำงานเกี่ยวกับเครื่องเชื่อมไฟฟ้า
- จัดให้มีการใช้สายดินของวงจรเชื่อม หัวจับสายดินวงจรเชื่อม สายเชื่อม และหัวจับลวดเชื่อม ตามขนาดและมาตรฐานที่กำหนดไว้
- สายไฟฟ้าและสายดิน ต้องห่างจากการบดทับของยานพาหนะ น้ำ ที่ชื้นแฉะ ถ้าไม่สามารถหลีกเลี่ยงได้ ให้หามาตรการป้องกันไม่ให้เกิดอันตราย
หมายเหตุ : ไม่บังคับใช้กับเครื่องเชื่อมไฟฟ้าที่ต้องปฏิบัติงานใต้น้ำ
4. ความปลอดภัยในการทำงานเกี่ยวกับเครื่องเชื่อมก๊าซ
- ติดตั้งและตรวจสอบอุปกรณ์ควบคุมความดัน และมาตรวัดที่ถูกต้อง เหมาะสมกับชนิดของก๊าซ
- ตรวจสอบการรั่วไหล การหลุดหลวม การสึกหรอของอุปกรณ์ หรือสภาพที่ไม่ปลอดภัยทุกครั้งก่อนการใช้งาน หากพบว่าไม่ปลอดภัยต้องรีบแก้ไข
- จัดทำเครื่องหมาย สี หรือสัญลักษณ์ที่ท่อส่งก๊าซ หัวเชื่อม หรือหัวตัดให้เป็นแบบและชนิดเดียวกัน
- ต้องมีอุปกรณ์กันเปลวไฟย้อนกลับติดระหว่างหัวเชื่อม หัวตัดหรือหัวเผากับถังบรรจุก๊าซออกซิเจน และถังก๊าซไวไฟขณะใช้งาน หรือที่เราเรียกว่า Flashback Arrestors
นอกจากมาตรการที่กล่าวมาอาจกำหนดมาตรการเพิ่มเติมเพื่อความปลอดภัยมากขึ้น เช่น กำหนดให้เลิกงานก่อนเวลา 1 ชม. เพื่อเป็นการเฝ้าระวังอันตรายจากไฟไหม้เพราะหากเราเลิกงานแล้วกลับบ้านทันทีอาจทำให้เกิดไฟไหม้ตามมาได้
นอกจากการกำหนดมาตรการแล้ว ผู้ที่ต้องปฏิบัติงานเกี่ยวกับไฟฟ้าต้องผ่านการอบรมเกี่ยวกับขั้นตอนและวิธีการทำงานที่ปลอดภัย การป้องกันอันตราย รายละเอียดเกี่ยวกับโครงสร้างอุปกรณ์ การตรวจสอบและการบำรุงรักษา ซึ่งได้ถูกกำหนดไว้ใน หมวด 1 ส่วนที่ 1 บททั่วไป ข้อ 13 ของกฎกระทรวง กำหนดมาตรฐานในการบริหาร จัดการ และดำเนินการด้านความปลอดภัย อาชีวอนามัย และสภาพแวดล้อมในการทำงานเกี่ยวกับเครื่องจักร ปั้นจั่น และหม้อน้ำ พ.ศ. 2564
สรุป
การทำงานเชื่อม ไม่ว่าจะเป็นเชื่อมไฟฟ้าหรือเชื่อมก๊าซ ย่อมมีอันตรายเกิดขึ้น ในระหว่างการปฏิบัติงาน นอกจากต้องมีมาตรการการปฏิบัติงานที่ปลอดภัยแล้ว ผู้ปฏิบัติต้องเป็นผู้ที่ผ่านการอบรม และก่อนการปฏิบัติงานต้องทำการตรวจสอบความปลอดภัยของเครื่องเชื่อมก่อนทุกครั้ง และหากพบว่า เครื่องเชื่อมอยู่ในสภาพที่ไม่พร้อมใช้งาน ต้องรีบแก้ไขโดยทันที